خانه داروغه مشهد؛ یادگاری ارزشمند قاجاری با معماری روسی
بهاره فلاح
خانه تاریخی داروغه درست مانند خانه‌های سنتی و قدیمی تمام عیاری است که در سریال‌ها و فیلم‌های تاریخی مشاهده می‌کنید؛ با همان رنگ‌های زنده و نقش و نگارهای استادانه که هر بیننده‌ای را مجذوب خود می‌کند. این بنای ارزشمند از بهترین جاهای دیدنی مشهد به شمار می‌رود و در نزدیکی حرم مطهر امام رضا (ع) قرار دارد. خانه داروغه مشهد به دوران قاجار بازمی‌گردد و سبک زندگی افراد سرشناس آن دوران را به خوبی نشان می‌دهد. ترکیب چشمگیر معماری ایرانی و روسی در ساختار این خانه، آن را از دیگر بناهای تاریخی مشهد متمایز کرده است.
اگر به مشهد سفر کرده‌اید یا ساکن این شهر هستید، می‌توانید به بازدید از خانه تاریخی داروغه رفته و با معماری سنتی و تزئینات چشم‌نواز آن آشنا شوید و همچنین تصاویر جذابی را ثبت نمایید. در ادامه اطلاعات کاملی درباره تاریخچه، ساعت بازدید، هزینه ورودی و امکانات موجود در خانه داروغه ارائه می‌شود تا برنامه‌ریزی دقیقی برای بازدید از این بنای زیبا داشته باشید.
خانه داروغه مشهد کجاست؟
خانه داروغه در استان خراسان رضوی، شهر مشهد، خیابان نواب صفوی، راسته حوض مسگران، کوچه داروغه قرار دارد. این مکان تاریخی به دلیل نزدیکی به حرم مطهر امام رضا (ع) دسترسی آسانی را برای زائران و گردشگران که در نزدیکی حرم اقامت دارند، فراهم می‌کند.
لوکیشن خانه داروغه مشهد
مسیر دسترسی به خانه داروغه مشهد
اگر می‌خواهید با وسایل حمل و نقل عمومی به خانه تاریخی داروغه بروید، می‌توانید از راهنمای مترو مشهد استفاده نموده و سوار خط یک مترو شوید. پس از سوار شدن، در ایستگاه 17 شهریور پیاده شوید و مسیر پیاده‌روی خود را ادامه دهید تا به خیابان وحدت و میدان حججی برسید. سپس وارد راسته حوض مسگران شده و با چند دقیقه پیاده‌روی به کوچه داروغه و در نهایت به خانه تاریخی داروغه خواهید رسید.
برای استفاده از اتوبوس شهری نیز می‌توانید در خطوطی که به سمت بلوار ولایت و خیابان نواب صفوی حرکت می‌کنند سوار شوید و در ایستگاه‌های نزدیک حرم مطهر امام رضا (ع) پیاده شوید. از آنجا با پیاده‌روی کوتاه از مسیر بازار سرشور و راسته حوض مسگران، خود را به کوچه داروغه برسانید.
در صورتی که با خودرو شخصی به سمت خانه تاریخی داروغه می‌روید، باید توجه داشته باشید که خانه داروغه در بافت قدیمی شهر و محدوده طرح ترافیک قرار دارد. پیشنهاد می‌شود خودرو خود را در یکی از پارکینگ‌های عمومی اطراف حرم و خیابان‌های منتهی به کوچه داروغه پارک نموده و باقی مسیر را پیاده‌روی کنید.
ساعت کاری خانه داروغه مشهد
ساعت بازدید از خانه داروغه مشهد همه روزه به جز جمعهها از 8 صبح تا 6 عصر است. در فصل بهار و ایام نوروز، برای رفاه حال گردشگران و زائران، ساعت بازدید تا 10 شب تمدید می‌شود تا علاقمندان بتوانند در هر زمان از فضای تاریخی این خانه بهره‌مند شوند و تجربه‌ای خاطره‌انگیز داشته باشند.
ساعت کاری خانه داروغه مشهد
هزینه ورودی خانه داروغه مشهد در سال 1404
بلیط خانه داروغه مشهد برای هر بازدیدکننده 5 هزار تومان است و با پرداخت این مبلغ می‌توانید از بخش‌های مختلف خانه دیدن کنید. علاوه بر این، راهنمایان مستقر در مجموعه نیز اطلاعات جالبی درباره تاریخ و معماری خانه می‌دهند که تجربه بازدید را جذاب‌تر می‌کند.
تاریخچه خانه داروغه مشهد
خانه تاریخی داروغه مشهد در اواخر دوره قاجار به دستور یوسف خان هرآتی، آخرین داروغه مشهد به منظور اقامت و پذیرایی از مهمانان رسمی ساخته شد. قدمت خانه داروغه مشهد به حدود سال 1321 هجری شمسی بازمی‌گردد. یوسف خان هراتی تا سال 1360 در این خانه سکونت داشت و پس از آن وارثان خانواده از آن استفاده می‌کردند.
در طول سال‌ها، این بنا با توجه به اهمیت تاریخی و معماری ارزشمندش در معرض آسیب قرار گرفت و نیاز به مرمت پیدا کرد. به همین دلیل، گروهی از کارشناسان مرمت و معماری، به منظور حفظ هویت ساختاری و ظاهری خانه شروع به مرمت کردند. در فرآیند بازسازی، تلاش شد تا تمامی جزئیات معماری اصیل، از جمله کاشی‌کاری‌ها، تزئینات داخلی و ساختار کلی بنا حفظ شود و در عین حال بخش‌های جدیدی برای سهولت بازدیدکنندگان اضافه گردد. خانه داروغه امروزه به عنوان نمونه برجسته معماری قاجاری در مشهد شناخته می‌شود و به فضایی برای آشنایی عموم با تاریخ، فرهنگ و هنر سنتی ایران تبدیل شده است.
معماری خانه داروغه مشهد
خانه تاریخی داروغه نمونه‌ای کم‌نظیر از تلفیق معماری ایرانی و اروپایی است که در اواخر دوره قاجار ساخته شده است. این بنا، مانند خانه‌های سنتی ایرانی و به سبک “سه طرف ساخت” ساخته شده و حیاط مرکزی آن همانند سایر خانه‌های تاریخی، محور اصلی فضا به شمار می‌رود. با این حال، وجود عناصری مانند تراس دو طرفه، طاق‌نماهای قوسی، گچ‌بری‌های ظریف و پنجره‌های مشبک چوبی، جلوه‌ای متفاوت به بنا بخشیده است. جالب است بدانید که این خانه از نخستین بناهای مشهد است که در طراحی آن تاثیر معماری روسی و اروپای شرقی به وضوح دیده می‌شود. المان‌هایی مانند نرده‌های فلزی تراس، شومینه‌های سنگی و تقارن نمای بیرونی، از ویژگی‌هایی هستند که معماری آن را از سایر خانه‌های قاجاری متمایز می‌کنند.
در پلان کلی خانه داروغه، بخش‌های مختلفی چون شاه‌نشین، اتاق‌های زمستان نشین و تابستان نشین، ایوان سراسری، آشپزخانه و زیرزمین وجود دارد. این ترکیب هنرمندانه از سبک ایرانی و اروپایی، خانه داروغه را به یکی از خاص‌ترین و زیباترین آثار تاریخی مشهد تبدیل کرده است.
معماری خانه داروغه مشهد
بخش‌های مختلف خانه داروغه مشهد
خانه تاریخی داروغه یکی از هوشمندانه‌ترین بناهای مسکونی دوره قاجار است که با بهره‌گیری از عناصر طبیعی مانند نور خورشید، باد و آب طراحی شده تا در تابستان فضایی خنک و در زمستان محیطی گرم و دلپذیر داشته باشد. طراحی بخش‌های مختلف این خانه نشان‌دهنده درک عمیق سازندگان از اقلیم مشهد است و جلوه‌ای از هنر ایرانی با تاثیرات اروپایی را به تصویر می‌کشد. بخش‌های مختلف خانه تاریخی داروغه به شرح زیر هستند:
نمای بیرونی خانه داروغه
تراس‌ها و پله‌های دوطرفه خانه داروغه با الهام از کاخ‌های روسی طراحی شده‌اند و جلوه‌ای باشکوه به ورودی خانه بخشیده‌اند. تزئینات ظریف آن شامل کاشی‌کاری‌های هفت رنگ، تندیس‌های شیرهای بالدار، آجرکاری‌های منظم و نقوش چوبی منبت کاری شده است که هر یک نشان دهنده دقت و ذوق هنرمندان زمان خود هستند.
در ضلع شمالی بنا، ستون‌هایی با آجرکاری استادانه و الگوهای هندسی ظریف خودنمایی می‌کنند. دو پلکان مورب در دو سوی ایوان قرار دارد که با نرده‌های فلزی خوش طرح و متقارن، ورودی را به شکلی متوازن زینت می‌دهند. در بخش غربی نیز ایوانی ستون‌دار با کاشی‌های هشت ضلعی فیروزه‌ای و لاجوردی تزئین شده و در بالای آن کتیبه‌ای ارزشمند با عبارت «بسم الله الرحمن الرحیم» و جمله‌ی زیبای «محمد (ص) شمع جمع آفرینش» به چشم می‌خورد.
بخش تابستان نشین و زمستان نشین خانه داروغه
در دوران گذشته که هنوز خبری از سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی امروزی نبود، معماران ایرانی با بهره‌گیری از هوشمندی و دانش بومی خود، خانه‌ها را به گونه‌ای طراحی می‌کردند که با استفاده از انرژی‌های طبیعی دمای محیط متعادل بماند. خانه تاریخی داروغه نیز نمونه‌ای درخشان از این معماری هوشمند است.
این خانه دارای دو بخش مجزا به نام‌های تابستان‌نشین و زمستان‌نشین است. در بخش زمستان‌نشین، شومینه‌ها، مطبخ و وسایل گرماساز تعبیه شده‌اند تا فضای داخلی در روزهای سرد سال گرم باشد. این بخش معمولا رو به آفتاب ساخته شده تا بیشترین بهره از نور خورشید برده شود. در مقابل، بخش تابستان‌نشین پشت به آفتاب طراحی شده تا اهالی خانه از تابش مستقیم خورشید در امان بمانند. وجود بادگیرها و حوض آب در بخش تابستان‌نشین نیز موجب خنکی طبیعی فضا در روزهای گرم تابستان می‌شود.
بخش تابستان نشین و زمستان نشین خانه داروغه
نمای داخلی خانه داروغه
خانه تاریخی داروغه علاوه بر دو بخش نشیمن، دارای یک ضلع غلام‌رو و سرداب است. در بخش زمستان نشین این خانه، شومینه و پنجره‌های دوجداره به چشم می‌خورد که باعث شگفتی بسیاری از علاقمندان به تاریخ و معماری می‌شود. این شومینه به عنوان اولین شومینه مشهد شناخته می‌شود و نمونه‌ای از طراحی هوشمندانه و کاربردی آن دوران است. فضای داخلی خانه نیز با تزئینات و نقوش هندسی جلوه‌ای چشم‌نواز دارند و حس آرامش را به بازدیدکنندگان منتقل می‌کنند.
حمام خانه تاریخی داروغه
جالب است بدانید که اولین حمام خصوصی مشهد در خانه تاریخی داروغه طراحی و ساخته شده است. این حمام کوچک اما کاربردی، در زمان خود سطح بالای رفاه و جایگاه اجتماعی صاحبخانه را نشان می‌داد. نکته جالب دیگر آن است که معماران با بهره‌گیری از شیب زمین و جریان طبیعی آب، شرایطی ایجاد کردند تا بخار و رطوبت حمام به صورت طبیعی خارج شود و این موضوع در زمان خود حرکتی نوآورانه محسوب می‌شد.
نانوایی و مطبخ خانه
معماران دوره قاجار برای خانه داروغه، مطبخ و دو نانوایی مستقل طراحی کردند که در بخش زمستان‌نشین قرار دارند. وجود تنور و اجاق‌های گِلی در این قسمت، علاوه بر پخت نان و غذا، نقش منبع گرمایی طبیعی را نیز در روزهای سرد سال ایفا می‌کرد.
امکانات خانه داروغه مشهد برای بازدیدکنندگان
خانه تاریخی داروغه امروزه پس از مرمت و بازگشایی، به یکی از دیدنی‌ترین جاذبه‌های گردشگری مشهد تبدیل شده و امکانات متنوعی را به بازدیدکنندگان ارائه می‌دهد. از امکانات رفاهی آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
قهوه‌خانه سنتی
قهوه‌خانه سنتی خانه داروغه مشهد این امکان را فراهم کرده که در کنار بازدید از بنا، لحظاتی را در کنار دو مجسمه زیبا نشسته و چای بنوشید، به طوری که حس کنید در آن دوران حضور دارید و از فضای اصیل و آرامش‌بخش خانه لذت ببرید. محیط سنتی و دکور اصیل این قهوه‌خانه، تجربه‌ای خاطره‌انگیز و دلنشین برای بازدیدکنندگان ایجاد می‌کند.
عکاس‌خانه سنتی
عکاس‌خانه سنتی بهترین مکان برای عکاسی در خانه داروغه مشهد است. در این بخش می‌توانید لباس‌های محلی و سنتی ایرانی را بپوشید و با دکور و فضای اصیل خانه، عکس‌های یادگاری بگیرید. عکاسان حرفه‌ای این مجموعه با نورپردازی درست و قاب‌بندی هنرمندانه، عکس‌هایی باکیفیت و متفاوت ثبت می‌کنند که برای همیشه آن حس و حال را ماندگار می‌کند.
عکاس‌خانه سنتی
کاربری خانه تاریخی داروغه مشهد
خانه داروغه تا سال 1361 شمسی کاربری مسکونی داشته و پس از فوت یوسف خان هراتی، به مدت بیش از سه دهه در اختیار ورثه او باقی ماند. سپس هیئت روستای شهیدیه میبد، این خانه را خریداری کرده و آن را به حسینیه و محل برگزاری مراسم مذهبی تبدیل نمودند. با فرسوده شدن بنا، شهرداری مشهد و شرکت عمران اقدام به مرمت و بازسازی خانه کردند و از سال 1394 شمسی، این اثر تاریخی به موزه‌ای جذاب برای بازدیدکنندگان تبدیل شد.
کاربری خانه تاریخی داروغه مشهد
بهترین زمان بازدید از خانه داروغه مشهد
خانه داروغه مشهد در هر فصلی از سال آماده استقبال از بازدیدکنندگان است و می‌توان گفت هر زمانی که سفر خود را برنامه‌ریزی کنید، فرصت مناسبی برای دیدن این اثر تاریخی فراهم است. کافیست تور مشهد خود را رزرو کرده و پس از زیارت حرم مطهر امام رضا (ع)، مسیر کوتاه تا خانه داروغه را طی کنید تا با معماری سنتی و تاریخچه غنی این خانه آشنا شوید.
دیدنی‌های اطراف خانه داروغه مشهد
اگر قصد دارید به بازدید از خانه تاریخی داروغه بروید، می‌توانید از دیدنی‌های اطراف آن نیز دیدن کنید. این خانه در بافت قدیمی شهر و نزدیک حرم مطهر قرار دارد و دسترسی آسانی به بسیاری از جاذبه‌های گردشگری خواهد داشت. از جمله جاهای دیدنی مشهد اطراف خانه داروغه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- حرم مطهر رضوی
- گنبد خشتی
- بازار کوثر
- خانه توکلی
- پارک وحدت
- بازار عباس قلی خان
- آرامگاه پیرپالان‌دوز
- موزه آستان قدس رضوی
هتل‌های اطراف خانه تاریخی داروغه
شهر مشهد به عنوان یکی از پربازدیدترین شهرهای ایران، دارای هتل‌های متنوعی است. از جمله هتل‌های نزدیک به خانه داروغه مشهد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- هتل درویشی مشهد
- هتل بین‌المللی قصر
- هتل قصر طلایی
- هتل الماس 2
- هتل جواد مشهد
- هتل رضویه مشهد
رستوران‌های اطراف خانه داروغه
در حوالی خانه داروغه مشهد، رستوران‌های متعددی وجود دارد که می‌توانید پس از بازدید از بنا، برای صرف غذاهای خوشمزه به آن‌ها مراجعه کنید. رستوران‌های نزدیک به خانه داروغه عبارتند از:
- رستوران قادری
- پیتزا نارنج
- پیتزا ویونا
- رستوران احسان
سخن پایانی
خانه تاریخی داروغه مشهد، یادگاری از دوران قاجار است و نمادی از اصالت، ذوق و هنر ایرانی به شمار می‌رود. بازدید از این خانه، فرصتی است تا در دل تاریخ قدم بزنید، با سبک زندگی گذشتگان آشنا شوید و از ظرافت معماری سنتی و تلفیق هوشمندانه آن با عناصر روسی لذت ببرید. اگر به مشهد سفر کردید، پیشنهاد می‌شود در کنار زیارت حرم مطهر امام رضا (ع)، زمانی را هم به بازدید از خانه داروغه اختصاص دهید تا چهره‌ای دیگر از مشهد را ببینید. همین حالا می‌توانید تور مشهد را از جیمبو تراول رزرو کرده و سفری زیارتی سیاحتی با خدمات ویژه و قیمت مناسب داشته باشید.
